آسو جواهری: اگر اجبار فیفا و ای‌اف‌سی نبود فوتبال زنان را تعطیل می‌کردند

به گزارش فوتبالدخت به نقل از همشهری، داوران زن، چه آنهایی که در مسابقات فوتبال سوت می‌زنند و چه آنهایی که در سالن‌های فوتسال قضاوت می‌کنند، مدعی‌اند دستمزد داوران با توجه به گردش مالی ورزش فوتبال خیلی پایین‌تر از زحمتی است که می‌کشند و اگر یک داور‌ زن باشد، حداقل دستمزد را می‌گیرد.
فقط پایین‌بودن دستمزد موضوع اعتراض آنها نیست. تأخیر یکساله و 2ساله در پرداخت دستمزدها هم داوران را کلافه کرده است.
سال گذشته قبل از شروع فصل مسابقات بود که داوران زن معترض شدند چرا حق‌الزحمه سال 1396 و 1397 پرداخت نشده است. همین اعتراض باعث شد 30داور چند هفته‌ای از داوری در لیگ فوتبال محروم باشند.
کرونا اجازه نداده لیگ فصل98 به پایان برسد و برگزاری فصل جدید هم مشخص نیست. این بلاتکلیفی، بهترین فرصت را به داوران داده است تا دوباره اعتراضشان را مطرح کنند.
آسو جواهری در لیگ فوتبال داوری می‌کند. او که دکترای جامعه‌شناسی هم دارد، درباره دلیل دستمزدهای پایین داوران می‌گوید: «فوتبال پولسازترین رشته ورزشی دنیا‌ست و عملا تبدیل به صنعتی شده که از بسیاری کمپانی‌های فراملیتی هم درآمد و اثرگذاری بیشتری دارد. هاوه‌لانژ، رئیس سابق فیفا، کسی که فوتبال را به این جریان مالی تبدیل کرد، در سال۱۹۹۴ از گردش چندبرابری بیشتر از کمپانی جنرال موتورز که بزرگ‌ترین کمپانی جهان بود، صحبت کرد. به رقم درآمدی هرساله فیفا، میزان بودجه تخمینی برای میزبانی‌ها و... دریافتی ستاره‌های فوتبال و... نگاه کنید. گردش مالی بالای فوتبال را هیچ رشته دیگری ندارد. بزرگ‌ترین کمپانی نفتی روسیه در فوتبال سرمایه‌گذاری کرده. در ایران ارقامی که در نقل و انتقالات بازیکنان جابه‌جا می‌شود و سودی که به جیب دلالان می‌رود، چند برابر بودجه مالی بعضی استان‌هاست. حالا فارغ از درستی یا غلطی رابطه پول و فوتبال، جالب اینجاست که به‌خاطر همین گردش مالی عظیم تصور غالب این است که داوران هم مثل بازیکنان و مربیان دستمزد بالایی می‌گیرند. اما این تصور بیشتر شبیه به طنز تلخی است و واقعیت ندارد.»  دستمزد پایین فقط دغدغه داوران زن نیست. داوران مرد هم ‌نسبت به پولی که در فوتبال جابه‌جا می‌شود، درآمد پایینی دارند. جواهری معتقد است که باید توزیع پول در فوتبال عادلانه باشد: «نه از زبان داور که شاید خوشایند خیلی‌ها نباشد، از زبان کسی که حرفه دیگرم پژوهش در فوتبال و اقتصاد سیاسی آن است می‌گویم، اگرچه داوران زن به دستمزدهای پایین معترضند ولی به این معنی نیست که دستمزد داوران مرد هم بالا‌ست. وقتی همه شرایط داوری زنان و مردان یکسان است، دیگر اختلاف ده‌برابری چه معنی دارد جز به حاشیه‌راندن و بی‌اهمیت تلقی‌کردن داوران زن. همین سال پیش بود که بعد از ماجرای محرومیت از اطراف و اکناف شنیدیم که داوری نمی‌کنند؟ از همین کوچه پشتی داور می‌آوریم. این نگاه را آیا به مردان هم دارند؟ تفاوت امکانات موظفی که نهادهای متولی باید در اختیار داور بگذارند چیز دیگری می‌گوید. به‌عبارت دیگر در اصل دو مسئله اینجا مطرح است که همزمان با یکسان‌سازی دستمزدی بین زنان و مردان داور، اساسا باید سطح دستمزدها بالا بیاید اما رویکرد فعلی ساختار دولت بر ارزان‌سازی نیروی کار است، داوری که هم کلا شغل محسوب نمی‌شود و برای ما بیشتر به فعالیت فوق‌برنامه‌ می‌ماند.» 
داوران بیشتر از دقایقی را که در زمین بازی در حال قضاوت هستند، برای کارشان وقت می‌گذارند. آنها برای آنکه بتوانند پابه‌پای بازیکنان در زمین بدوند، باید بدنشان آماده باشد. این آماده نگه‌داشتن بدن، هم زمان می‌برد و هم هزینه. جواهری می‌گوید: «فضای تمرینی، پوشاک تمرینی، مکمل‌های تقویتی، هزینه درمان و آسیب و... همه هزینه‌بر است. پولی که می‌دهند کفاف این آماده‌شدن را هم نمی‌دهد.» 

سطح دستمزد داوران در فدراسیون فوتبال مشخص است. در لیگ مردان، داوران وسط برای هر بازی 750هزار تومان، کمک داوران 450 و داوران چهارم 300هزار تومان می‌گیرند. این در حالی است که حق‌الزحمه داوران زن به‌ترتیب 120، 80 و 40هزار تومان است. این میزان اوایل دهه۹۰ شمسی مشخص شده و در چند سال گذشته با وجود وعده و وعیدها هیچ افزایشی نداشته است. ثابت ماندن این میزان و تأخیر در پرداخت‌ها، ارزش پولی که به‌دست داوران ‌می‌رسد را به حداقل می‌رساند: «دستمزد خالصی که در یک سال به‌دست ما می‌رسد، نهایت 2میلیون تومان می‌شود برای یک فصل ۲۲هفته‌ای فوتبال که ۶‌ماه طول می‌کشد. ۶‌ماه هم آماده‌سازی و نگهداری بدن. هزینه ایاب و ذهاب را خودمان پرداخت می‌کنیم و آخر سال حساب می‌کنند. پولی که آنها امسال می‌دهند، ارزشش خیلی کمتر از پولی است که سال قبل من از جیب داده‌ام. تورم را ببینید متوجه می‌شوید.»‌  بازی‌ها در شهرهای مختلف برگزار می‌شود. طبق چیزی که از ارگان‌های متولی فوتبال شنیدیم هزینه ایاب و ذهاب هم با فرمول خاصی حساب می‌شود. سازمان لیگ برای هر کیلومتر رفت و برگشت 150تومان درنظر می‌گیرد. اگر مسافت بیشتر از 500کیلومتر باشد، قیمت سفر در هر کیلومتر کاهش پیدا می‌کند. به‌خاطر همین است که داوران زن به‌ویژه داوران فوتسال مجبورند بیشتر سفرها را زمینی بروند چون اسپانسر سازمان لیگ فوتبال هزینه آنها را تقبل نمی‌کند. اما حق ماموریت‌شان تقریبا یکسان است. داوران روزی 60 تا 70هزار تومان هم حق ماموریت می‌گیرند.

داوران زن در کشورهای دیگر هم دستمزدهای پایین می‌گیرند؟ جواب به این سؤال منفی است. در بعضی از کشورها که فوتبالشان حرفه‌ای است، داوری هم شغل حساب می‌شود و داوران چه زن و چه مرد، با پولی که از این کار می‌گیرند، زندگی‌شان را می‌گذرانند. جواهری که با داوران بین‌المللی ارتباط دارد و در حوزه اقتصاد سیاسی فوتبال پژوهش می‌کند، می‌گوید: «داوران زن در آلمان شغل دیگری غیر از داوری ندارند.

در نروژ و بلژیک هم همینطور. درآمد آنها از همین کار است. مگر اینکه خودشان تخصص دیگری داشته باشند و حرفه دیگری را دنبال کنند. در کشورهایی مثل ازبکستان و افغانستان هم درآمدها خیلی بهتر از ما‌ست. نرخ بین‌المللی داوری روزی بین 200 تا 300دلار است. اگر داوری برای یک تورنمنت بین‌المللی دعوت شود، روزانه این مبلغ را دستمزد می‌گیرد. هزینه رفت‌وآمد، ویزا و بقیه هزینه‌ها با مسئولان برگزاری است.»

فوتبال زنان در ایران نه‌تنها درآمدزا نیست که هزینه‌بر است. آنها هیچ سهمی در برنامه‌های تلویزیونی ندارند و دیده‌نشدن، باعث شده اسپانسری هم در کار نباشد. سازمان لیگ، اسپانسرهایی برای لیگ برتر و دسته‌های پایین‌تر فوتبال مردان دارد، اما برنامه‌ای برای حمایت از فوتبال زنان در این سازمان وجود ندارد. جواهری همین موضوع را دلیل اصلی پایین بودن‌ دستمزد داوران می‌داند: «سازمان لیگ، لیگ برتر زنان را به‌عنوان لیگ برتر حساب نمی‌کند. وقتی می‌گوید لیگ برتر، منظورش فقط لیگ مردان است. وقتی هم اسپانسری برای لیگ برتر گرفته می‌شود، فقط لیگ مردان ساپورت می‌شود نه لیگ زنان. اسپانسر نیاز به دیده‌شدن دارد، تا پولی که سرمایه‌گذاری کرده، بهش برگردد. ولی وقتی جایی دیده نمی‌شود، سرمایه‌گذاری هم نمی‌کند.»  خصوصی‌شدن فوتبال، از نظر جواهری به فوتبال زنان آسیب زده است: «فوتبال زنان برای فدراسیون فوتبال ایران نقش تزیینی دارد. اگر اجبار فیفا و ای‌اف‌سی نبود و اگر آنها نیازی به این ویترین برای دیده‌شدن، نداشتند، خیلی وقت پیش تعطیلش می‌کردند. فدراسیون فقط می‌خواهد به مراجع بالاتر بگوید که به فوتبال زنان اهمیت می‌دهد و برای توسعه‌اش تلاش می‌کند اما تنها چیزی که ما می‌بینیم، این است که اهمیتی به زنان داده نمی‌شود. خصوصی‌کردن فوتبال، فوتبال زنان را با رکود مواجه کرد. خصوصی‌شدن فوتبال، حتی فوتبال مردان را فقط سرپا نگه داشته است، حالا که اصرار قوانین مصوب دولت و مجلس بر خصوصی‌سازی و اجرای اصل۴۴ است، موانع اسپانسرهای خصوصی در ورزش و فوتبال زنان را بردارند، اگر هم از توان آنها خارج است که خودشان به این امر واقفند، چرا بر ادامه رویکردی که نتیجه‌ نابرابر و غیردمکراتیک آن از پیش معلوم است، اصرار دارند. دولت و نهادهای متولی‌، ورزش را به‌عنوان یک حق اجتماعی ‌رها کرده‌اند. نتیجه این رها‌شدگی وضعیتی است که از نظر فنی، کیفی، عدالت اجتماعی و... می‌بینیم.» از نظر جواهری متولیان اصلی ورزش، مثل وزارت ورزش باید از فوتبال زنان حمایت کند.